Siły obronne Polski – na przestrzeni wieków

Fundamentem i sensem istnienia każdego państwa jest to, że jego formalni przywódcy dążą do zapewnienia poczucia bezpieczeństwa wszystkim tym, którzy poczuwają się do przynależności do danego kraju. Zasada ta obowiązywała od początków istnienia cywilizacji i nie przestaje być aktualna również dziś. Jednak w miarę upływu czasu zmieniały się realia historyczne, kulturalne, polityczne, co wywierało znaczący wpływ na to, jak w praktyce wyglądało wykonywanie tego ważnego zadania. Prześledzenie historii polskiej wojskowości daje okazję do niezwykle barwnej podróży w czasie.

Średniowieczne początki

Życie polityczne plemion słowiańskich, zamieszkujących obszar rdzennej Polski, koncentrowało się wokół konkretnych grodów, w których najważniejszą osobą był książę. Plemienny przywódca był władcą danego obszaru, jego najwyższym priorytetem było utrzymanie tej zwierzchniej władzy, a nawet rozszerzenie strefy tych wpływów. Wokół osoby księcia koncentrowała się wówczas drużyna wojów, czyli mężczyzn przystosowanych do walki, mającej na celu obronę osoby władcy oraz należącego do niego obszaru. Z upływem czasu, wojowie przekształcili się w rycerzy, upodabniając się tym samym do swoich zachodnioeuropejskich odpowiedników. W średniowieczu stan rycerski awansował do statusu bardzo istotnej grupy społecznej, a europejska kultura obdarzyła rycerzy ich własnym kodeksem honorowym, a nawet odrębną kulturą. Przemiany gospodarcze doprowadziły z kolei do przekształcenia się stanu rycerskiego w stan szlachecki, a odbyło się to na drodze nadawania rycerzom własności ziemskich, co w znaczący sposób zmieniło ich tryb życia i wpłynęło na kształt posiadanych przez nich ambicji. Nie licząc wojskowych pozostających do stałej dyspozycji króla, większość szlachty przywykła do ziemiańskiego trybu życia i rozmiłowała się w gromadzeniu przywilejów polityczno-gospodarczych. Szlacheckim spadkiem po rycerskich przodkach były bowiem nie tylko herby rycerskie, dodające splendoru danemu rodowi, ale także znaczący wpływ na życie polityczne państwa. Szlachtę wciąż obejmował jednak obowiązek, by w razie zwołania przez króla pospolitego ruszenia, stawić się w zbrojnym szeregu i wziąć udział w czynnym starciu zbrojnym.

Nowożytność i historia najnowsza

Nowożytna historia Polski, choć pełna gorzkich kart, pamięta także chwałę zastępów husarskich, które uchodziły swego czasu za niezwyciężone. Oddziałami konnej jazdy, której jeźdźcy nosili na plecach husarskie skrzydła, dowodził między innymi Jan III Sobieski podczas bitwy pod Wiedniem. Choć koniec XVIII wieku przyniósł państwu polskiemu upadek i wymazanie z politycznej mapy Europy, polscy żołnierze byli stale obecni na frontach europejskich potyczek, licząc że wspieranie silnych sojuszników pomoże w odzyskaniu niepodległego państwa. Suwerenność przyszła dopiero z rokiem 1918, gdy po I wojnie światowej ustalano na nowo polityczny kształt Europy. Rozpadł się jednak dotychczasowy system społeczny, stare podziały klasowe przestały obowiązywać i nie istniała już warstwa społeczna, której był przypisany obowiązek czynnej walki. Decyzja o wstąpieniu na drogę kariery wojskowej mogła być podjęta przez każdego obywatela. Wybuch II wojny światowej przyspieszył jednak podjęcie takiej decyzji wśród wielu Polaków. W sytuacji, gdy trzeba było bronić wolności niedawno przecież odzyskanej ojczyzny, liczył się każdy żołnierz. W powojennej rzeczywistości, obowiązek służby wojskowej spadał na każdego dorosłego mężczyznę, oddalić mogło go jedynie podjęcie studiów wyższych. Z początkiem XXI wieku obowiązek ten zanikł, a wojsko polskie stało się armią zawodową.